بررسی اختلال روانی schizophrenia در فیلم عنکبوت

تا به حال فیلم های زیادی در زمینه بیماری های روانی ساخته اند که مشاهده آنها هم برای علاقه مندان به این دسته از موضوعات و هم دانشجویانی که در رشته روانشناسی فعالیت دارند خالی از لطف نیست. Spider از آن اثرها می باشد که به زیبایی توانسته ذهن آشفته و متوهم و پاره پاره شخصیت اصلی آن دنیس را به تصویر بکشد؛ فیلمی که میتواند حاوی نکات یادگیرنده زیادی برای علاقه مندان به اختلالات روانی باشد. رالف فاینس بازیگر نقش اصلی آن در کاراکتر دنیس اسپایدر، توانست جایزه بهترین بازیگر را در این فیلم دریافت کند. در ادامه به بررسی اختلال روانی schizophrenia در فیلم عنکبوت می پردازیم. 

 داستان فیلم اسپایدر

قبل از پرداختن به موضوع اسکیزوفرنی در فیلم اسپایدر، توضیحات مختصری را در مورد داستان آن ارائه می دهیم.در ابتدا شما با مکانی غمگین و در شهری خاموش و با جمعیتی کم و بدون هیچ گونه ترافیکی روبرو خواهید شد. در لابه لای جمعیت فردی به نام دنیس با ظاهری عجیب و رفتاری مرموز، از قطار پیاده شده و به راه می افتد.

دنیس به گونه ای در تصور مخاطب جلوه می کند که گویی بی هدف است و به دنبال خانه ای می باشد که در آن سکونت کند. او از سن 9 سالگی به دلیل ابتلا به اسکیزوفرنی در بیمارستان روانی بوده است و حال پس از مرخصی از آنجا به خانه ای که پناهگاهی برای افراد با مشکلات روانی می باشد و توسط زنی به نام ویلکینسون اداره می شود وارد می شود.

دنیس در دنیای ذهنی خود زندگی می کند. گذشته و دوران کودکی او تنها به خشونت پدرش نسبت به او و مادرش، خیانت او به مادرش و همچنین قتل او خلاصه می شود. دنیس برخلاف میلش پس از یک روز استراحت در خانه ویلکینسون، به خانه دوران کودکی اش می رود و از آنجا به بعد شما با خاطرات و تجارب تلخ او در 9 سال اول زندگی اش روبرو خواهید شد.

نمایش این خاطرات برای مخاطب، به گونه ای است که نمی توان با قاطعیت گفت که آیا او آنها را واقعا تجربه کرده است و یا ذهن او آن وقایع رو ساخته است؟ با این حال در ادامه مشخص می شود که او به دلیل ابتلایش به اسکیزوفرنی، رویدادهایی را در ذهن خود ساخته و و ارتباطاتی بین آنها ایجاد کرده است.

شخصیت دنیس از جنبه فرویدی

می دانیم از نگاه فروید، اید، ایگو و سوپرایگو فرآیندهای ذهنی هستند که شخصیت انسان را تحت کنترل خود دارند. دنیس همواره از پدری برخوردا بوده که غلبا در دسترس نبوده و در میخانه به همراه زنان دیگر وقت می گرانده است. او فردی مستبد، زورگو و عصبی است که با خشونت بسیار با دنیس و مادرش خانم کلگ برخورد می کرده است.

جدا از این مادرش خانم کلگ، زنی دلسوز بوده است که سعی کرده کمبود محبت ها و بی توجهی های همسرش را با بوسیدن و نزدیکی بیش از حد به فرزندش جبران کند. او زنی آزاد است که با برهنگی بیش از حد در مقابل فرزندش در خانه می چرخد و دنیس مادرش را الگوی خوبی برای ابراز احساسات و تمایلات جنسی خود می داند.

اید از قدرت بالایی در دنیس برخوردار است. این مورد می تواند ناشی از دو چیز باشد: اول برهنگی و آزادی جنسی بیش از حد مادرش در نبود پدر و دوم خشونت و فرمانروایی پدرش در داخل خانه برای تثبیت قوانین خود و از طرفی دوستی با فاحشه هایی در بیرون از خانه که در تحریک جنسی دنیس نقش بالایی داشتند.

همنطور که در سکانسی از فیلم مشاهده می کنیم، روزی مادر دنیس او ا به میخانه می فرستد تا پدرش را برگرداند. زمانی که دنیس به آنجا می رود با زنان مختلف روبرو می شود که یکی از آنها به نام ایوان که دوستی صمیمانه ی با پدرش دارد، اندام های جنسی خود را به او نشان داده و از طرفی ابراز محبت بالایی به او می کند.

دنیس همواره پدرش را در میخانه و مادرش را در آشپزخانه دیده است. اسپایدر کوچولو فرصت هایی دارد که به انگیزه های میل جنسی نوزادی خودش به عنوان یک فرد بالغ عمل کند؛ لذا او برای نجات مادرش ایوان را در ذهن خود می سازد. پس از مرگ مادرش و جایگزین شدن ایوان به جای او، حال اسپایدر باید میل خود را به قاتل مادرش بکشد.

علائم اسکیزوفرنی در کاراکتر دنیس اسپایدر

مخاطب از همان ابتدای فیلم دنیس را فردی با ذهنی بسیار آشفته و تکه تکه تصور می کند. فرد اسکیزوفرنی نمی تواند ارتباطی منطقی را بین اشیاء و یا موضوعات ذهنی و بیرونی خود برقرار کند. این مورد را می توان در رفتارهای او در همان خانه ای که در آن وارد می شود و توسط خانم ویلکینسون اداره می شود به راحتی مشاهده نمود.

اسکیزوفرنی به معنای ناتوانی کامل در درک واقعیت می باشد. دنیس نمی تواند ارتباط جنسی خود با مادرش و یا والدینش با یکدیگر را درک کند. او قادر نیست افکار خود را سازماندهی کند. او برای هر یک از اطرافیانش یک نقش مجزایی را در ذهن خود ساخته و سعی کرده تا ارتباطاتی رابین آنها ایجاد کند.

لقب عنکبوت را مادر دنیس به او در کودکی اش داده است. او از طریق رشته ها و تارهایی که در اطاق خود به هم متصل می کند، سعی دارد تا این ارتباط بین رویدادها و افراد را که در ذهنش می گذرد بیرونی سازی کند. او احساساتی نسبت به ایوان و پدرش دارد که واقعی نیستند و ساخته ذهن او می باشند.

اسپایدر مرتبا در ذهنش با دو مفهوم سروکار دارد: اولی خاطره که به معنی انجام شدن رویدادی در گذشته است و دوم، آرزوست که به مفهوم تمایل برای وقوع اتفاقی در آینده است. خاطره دنیس مربوط به کشته شدن مادرش توسط ایوان است که هرگز اتفاق نیفتاده و در ذهن او رخ داده است. آرزوی او این است که مادرش همواره از نظر جنسی در دسترس باشد و به گونه ای به ایوان تبدیل شود.

حال با قتل مادرش و جایگزین شدن ایوان به جای او در خانه، می توان گفت که ارزوی دنیس برآورده شده است؛ به نوعی خاطره او که هیچ گاه در واقعیت درست نبوده است، آرزوی او را برآورده کرده است. بنابراین  ما با ذهنی کاملا تکه تکه که از همان کودکی رویداهایی را می سازد، آنها را به هم ارتباط می دهد و سپس احساسات و خواسته هایی را بر اساس آنها بروز می دهد روبرو می باشیم.

علائم اسکیزوفرنی در دنیس دقیقا از همان 9 سالگی او شروع می شود. نحوه تقابل و رفتار او با هریک از اطرفیانش (مادرش، پدرش و ایوان) متفاوت است و الگوهای او در ارتباط با هر یک از این افراد، مسیری از خیالات و خواسته های ذهنی او را مشخص می کند که سازمان ذهنی دنیس را تشکیل می دهد.

موردی که در سراسر فیلم برای بیننده واضح می باشد، ناتوانی دنیس در بیان منظور و خواسته های خود و همچنین گفتار روان و ایجاد یک ارتباط منطقی بین رویدادهای بیرونی است. در سکانسی می بینیم که او زبان اطرافیانش را تکرار می کند؛ به مانند زمانی که پدرش و ایوان را به عنوان قاتل معرفی می کند. 

با این حال به هیچ عنوان در فیلم اسپایدر مشخص نیست که دنیس به دنبال چیست. آیا برای یادآوری گذشته مواردی را تکرار می کند؟ آیا به دنبال ایجاد معنا برای رخدادهای گذشته است و در نهایت اینکه ماجراهایی که مخاطب آن را دنبال می کند، آیا همگی واقعا رخ داده اند و یا توهماتی بیش نیستند که از ذهن دنیس زاییده شده اند.

برای مشاهده دیگر مقالات در این زمینه می توانید به دسته تحلیل فیلم های روانشناختی و همچنین برای مشاهده لیست کاملی از فیلم های روانشناسی، می توانید به صفحه مربوطه مراجعه کنید.

منبع

روانشناسی نوین